Over stress en spanning

Over stress en spanning:

Wat is het verschil tussen stress en spanning? Stress is eigenlijk het zelfde als spanning. Je hebt altijd een beetje spanning nodig om goed te kunnen functioneren. Deze spanning zorgt er namelijk voor dat je lichaam klaar is voor actie. Pas wanneer er op de lange termijn te veel spanning aanwezig is, kan dit leiden tot klachten. Het geeft een staat van opwinding die functioneel is. Bijvoorbeeld:

Bij het geven van een speech op een trouwfeest. Je ervaart spanning en daardoor sta je scherp en zal je meer geconcentreerd zijn, je beter voorbereiden en waarschijnlijk een betere speech geven.
Of wanneer je in een gevaarlijke situatie komt en “in de stress schiet”. Bijvoorbeeld wanneer iemand in de auto voor je ineens heel hard gaat remmen, of er iemand oversteekt vlak voor je auto.
Nog een ander voorbeeld is dat je een harde deadline moet halen voor een klus op je werk of je studie. Dan kan je gedurende langere tijd spanning en stress ervaren.

De drie voorbeelden geven alle drie een spanning of stress ervaring. Je zal begrijpen dat de intentie en de spanningservaring bij elk van de drie voorbeelden ander is.

Je lichaam maakt geen onderscheid tussen een deadline die je niet haalt of een levensbedreigende situatie. Stress helpt je lichaam door zich klaar te maken om te vechten of te vluchten. Je hersenen geven een signaal af waardoor je lichaam het hormoon adrenaline gaat maken. Hierdoor gaat je hart sneller kloppen, je ademhaling gaat sneller en je spieren spannen zich aan. Op die manier kun je optimaal reageren op het ‘gevaar’. Als het gevaar op korte termijn nog niet geweken is, maakt je lichaam ook nog cortisol aan, een ander stresshormoon dat je ‘paraat’ houdt.

De effecten zijn normaal gesproken van korte duur, waarna je lichaam even de tijd nodig heeft om zich te herstellen. Als de stress te lang aanhoudt, kun je overspannen raken of een burn-out krijgen.

Wat is stress?

In het kort:

Stress ontstaat wanneer te lang te veel spanning aanwezig is.
Er worden drie soorten stress onderscheiden: spannende stress, frustrerende stress en schadelijke stress.
Niet iedereen is even gevoelig voor stress.
Stress heeft verschillende oorzaken. Bekende oorzaken zijn een hoge werkdruk en ziekte of een life-event zoals ontslag of overlijden van een naaste.
Stress kan zich uiten in lichamelijke en psychische klachten. Het is merkbaar in gevoelens, gedrag en/of gedachten.
Voldoende beweging en ontspanning zijn belangrijk.
Herstellen van stress duurt langer naarmate je langer gestrest bent.
Lukt het niet om zelf stress te verminderen, zoek dan hulp bij een in deze klachten gespecialiseerde hulpverlener.

Soorten stress

Het Instituut voor Stress Preventie in Leiden onderscheidt drie soorten stress: spannende stress, frustrerende stress en schadelijke stress.

Spannende stress. De spannende stress is een positieve vorm van stress. Het helpt je goed te presteren en extra alert te zijn in bepaalde situaties. Dat kan variëren van een sollicitatiegesprek tot een rondje racen op het circuit van Zandvoort.
Frustrerende stress. De frustrerende stress treedt op onder omstandigheden die frustraties oproepen, zoals in de file staan of een collega die er met de pet naar gooit.
Schadelijke stress. De schadelijke stress ten slotte is de ernstigste soort. Deze ontstaat bijvoorbeeld als een werknemer langdurig boven zijn kunnen moet presteren, als iemand regelmatig gepest wordt of na een traumatische ervaring, als bijvoorbeeld een bankoverval. Als die spanning blijft aanhouden en het lichaam niet terugkeert naar een zogenaamd rustniveau, spreken we van chronische stress.

Oorzaken van stress

Veel verschillende situaties kunnen stress veroorzaken. Een hoge werkdruk is een vrij bekend voorbeeld, maar ook ziekte of overlijden van een naaste kan voor veel stress zorgen. Toch is niet iedereen even gevoelig voor stress. Dit heeft te maken met de balans tussen de draagkracht die je hebt en de draaglast die je te verduren krijgt. Als je een hoge draagkracht hebt, kun je meer of grotere stressvolle situaties aan dan iemand die een lage draagkracht heeft.

Symptomen van stress

Wanneer een stressvolle situatie te lang duurt of meerdere stressvolle situaties elkaar te snel opvolgen, heeft je lichaam geen tijd om zich te herstellen. De stress stapelt zich dan op totdat het te veel wordt.

De symptomen van stress zijn onder te verdelen in vier verschillende soorten: lichamelijke klachten, psychische klachten, gedragssymptomen en gedachtesymptomen.

Lichamelijke klachten:

Hoofdpijn, rugpijn, stijve schouders.
Spijsverteringsstoornissen waaronder maagklachten.
Rusteloosheid, slaapproblemen en vermoeidheid.

Psychische klachten:

Snel geïrriteerd en gefrustreerd of juist snel huilen.
Gevoel van ongelukkigheid, machteloosheid en dingen somber inzien.
Het leven even niet meer zien zitten

Gedragssymptomen:

Bazigheid, snauwerig en extreem kritisch tegenover anderen.
Kort lontje.
Overmatig eten, drinken, roken et cetera.

Gedachtesymptomen:

Geen concentratie meer, moeite met helder nadenken.
Vergeetachtigheid, geheugenproblemen.
Problemen met creativiteit of oplossend vermogen.

Daarnaast onderdrukt een langdurig verhoogde hoeveelheid cortisol het immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor ziektes en ontstekingen. Dit wordt ook psychosociale klachten genoemd.

Anders omgaan met stress:

Het lezen van deze blog zal velen al voldoende inzicht geven om zelf actie te nemen en de stress ervaring te verminderen. Volledig wegnemen lijkt mij geen optie, het heeft namelijk ook een functie en het is een natuurlijke reactie.

Lukt het zelf niet en dat is in veel gevallen verklaarbaar, dan is het verstandig professionele hulp te zoeken. In mijn praktijk begeleid ik veel mensen met aan stress gerelateerde klachten. Vaak heeft iemand aan een paar gesprekken voldoende om anders om te gaan met stress en spanning. Ook zijn er veel mensen waar een dieper liggende oorzaak de reden is dat het zelf niet lukt anders om te gaan met spanningsklachten. Denk aan een negatief zelfbeeld of angst om fouten te maken. Dat heeft vaak weer te maken met hoe je bent geworden wie je bent. De reden kan gevonden worden in opvoeding, nare levenservaringen of een minder ideale jeugd.

In veel gevallen zijn de klachten te verminderen en kan je een sterker persoon worden die anders met stress en spanning omgaat. Soms is het een optie je leven anders te gaan leven of een andere baan te zoeken die beter bij jou als uniek persoon past. Neem gerust contact op om van gedachten te wisselen over jouw unieke situatie.